Za urlop uznaje się czas, w którym pracownik nie musi świadczyć pracy dla pracodawcy,
u którego jest zatrudniony na stosowną umowę o pracę. Definicję tę należałoby poszerzyć
o stwierdzenie, iż urlop jest również czasem przysługującym rodzicom w chwili urodzenia się ich potomstwa.
Urlop macierzyński jest to czas wolny od pracy przeznaczony dla kobiet, które urodziły dziecko będąc zatrudnione w danym zakładzie pracy na stosowną umowę. Jego celowość to względy zdrowotne, ponieważ urlop ten został ustanowiony po to, aby kobiety po urodzeniu dziecka miały czas na rekonwalescencję i odpoczynek po porodzie. Okres urlopowy jest czasem w pełni płatnym. Wysokość otrzymywanego ekwiwalentu za urlop macierzyński jest uzależniony od długości jego trwania. Z kolei długość trwania urlopu macierzyńskiego zależna jest od decyzji kobiety – młodej mamy. Polskie prawo daje kobiecie prawo do urlopu podstawowego, czyli przyznawanego niejako „z urzędu”. Długość trwania tego urlopu jest uzależniona od tego, ile dzieci podczas jednego porodu urodziła kobieta. Adekwatnie wymiar tego urlopu odpowiada: w przypadku jednego dziecka – 20 tygodni; w przypadku dwojga dzieci – 31 tygodni; w przypadku trojga dzieci – 33 tygodni; w przypadku czworga dzieci – 35 tygodni; w przypadku pięciorga dzieci i więcej – 37 tygodni. Za określenie „tygodnia” rozumie się 7 dni kalendarzowych, wliczając, zatem także dni wolne od pracy. Ponad to kobieta ma prawo rozpocząć urlop macierzyński dwa tygodnie przed planowanym porodem, z zastrzeżeniem jednak, iż czas ten będzie odliczony od czasu urlopowego wynikłego
z korzystania z urlopu po porodzie.
Kto ma prawo do urlopu macierzyńskiego? Do urlopu macierzyńskiego ma prawo każda kobieta spodziewająca się dziecka i będąca w stosunku pracy. Stosunek pracy musi być poparty stosowną umową o pracę, ponieważ zależność ta wymusza na pracodawcy płacenie stosownych składek pracowniczych. Pokrywają one w późniejszym czasie środki finansowe wypłacane dla kobiety np. na urlopie wychowawczym. O czasie trwania urlopu macierzyńskiego decyduje kobieta. Podstawowy urlop gwarantowany prawem wynosi 20 tygodni i jest on możliwy do wykorzystania wyłącznie przez matkę. Dodatkowy urlop macierzyński wynosi 6 tygodni i może być przyznany zarówno matce, jak i dla ojca.
W przypadku wyrażenia chęci skorzystania z tego urlopu należy złożyć stosowny wniosek. Dodatkową formą urlopu przeznaczoną dla matki lub ojca jest urlop rodzicielski. Jego czas trwania to 26 tygodni i jest to czas, który otrzymuje się na podstawie złożonego wniosku. Podczas trwania urlopu macierzyńskiego osoba przebywająca na nim jest objęta ochroną prawną, co odpowiada brakiem możliwości zwolnienia jej ze świadczenia stosunku pracy. Inaczej mówiąc pracodawca nie może zwolnić takiej osoby.
Poza tym pracodawca ma również obowiązek przyjąć matkę, po zakończeniu urlopu macierzyńskiego z powrotem do pracy. Ustawa jasno nakazuje, aby powrót do pracy odnosił się do tego samego stanowiska pracy lub do stanowiska równorzędnego, jeśli poprzednie uległo likwidacji. Pracownica może wyrazić zgodę na powrót do pracy na stanowisko niższe, jednak wg ustawy wynagrodzenie za pracę nie powinno być niższe od zajmowanego przed urlopem macierzyńskim. Przepisy odnoszą się też do podwyżki wynagrodzenia, jeśli takie miało miejsce podczas usprawiedliwionej nieobecności pracownicy w pracy. Ważną informację stanowi ta, w której zaznacza się, iż urlopy dodatkowe należy uprzednio wcześniej zgłaszać pracodawcy i to w formie pisemnej. Tylko tak do urlopu pracodawca może się przychylić.